Dziadziuszki

Stojący samochód zajmował pół jezdni. Wielką budą zasłaniał połowę skrzyżowania od prawej, cały chodnik prowadzący do skrzyżowania i kawał przejścia. Przezornie przejeżdżałem na dwójce, od dawna wytresowany w najdziwniejszych zachowaniach ludzi na osiedlowej uliczce. Nie zdążyłem podziękować Bogu za rozsądek, bo nagle zza ciężarówki wtargnął na pasy dziadziuszek na rowerze. Gdybym jechał nieco szybciej, byłby pod moją maską. Nawet nie odwrócił głowy w moją stronę. Mknął już dalej, z prędkością, jakiej nie wstydziłby się siedemnastolatek. „Widziałeś jaki dupek?!”, córka zareagowała prawidłowo, ale nie wypuściłem zbitej wiąchy z przegrody zębów, chyba tylko przez wzgląd na serce w przełyku, które mogłem nieopatrznie wypluć. Nie umiałem zaprotestować, tłumaczyć dziecku czegokolwiek, a już na pewno nie miałem ochoty karcić za brak szacunku dla starszych.

    Jakiś czas wcześniej opowiadała z przejęciem o innym dziadziuszku, który zastawił samochodem jakieś auto, tylko dlatego, że to stało za blisko linii wyznaczającej jego zarezerwowane, zaklepane, opłacone, miejsce parkingowe przed blokiem. Dla uściślenia: aresztowany kierowca nie dotknął kołami nawet białej linii zaklepanego poletka, a mimo to dziadziuszek uznał, że stanął za blisko i wydał wyrok: zastawił wyjazd z parkingu i czekał na winowajcę przy oknie parterowego mieszkania.

    Nie, przecież nie dotyczy to wyłącznie sytuacji motoryzacyjnych. Dotąd pamiętam łzy bezradności dziecka, gdy starsza sąsiadka przyszła do żony na skargę, że córka jest niewychowana, bo zawsze trzaska drzwiami przed jej nosem. Tymczasem mała, po rozmowie z sąsiadką, a widząc jej plecy, zamyka szybko drzwi z obawy, że kot wybiegnie z domu.

    Teraz przez głowę, niby w przyspieszonym filmie, przelatują sytuacje tramwajowe. Widziałem wiele razy uśmiech córki na widok babć i dziadziuszków uruchamiających łokcie, gdy po wejściu do wagonu dostają wigoru osiemnastek na dopalaczu, a wszystko to w ferworze walki o wypatrzone siedzenie. W pamięci rozbłysnął też widok dziadziuszków zasiadających w kościele na samym brzegu ławki, żeby kolejni wchodzący do niej musieli deptać ich odciski, ciskać się tyłkiem po ich brzuchach i twarzach, bo starsi mają potrzebę siedzenia z brzegu, choć zupełnie nie wiadomo dlaczego, skoro przychodzą pierwsi i wychodzą ostatni.

Dlaczego akurat dziś to wszystko przychodzi? Wracałem pieszo z pracy, a przede mną był inny zjazd z głównej ulicy na osiedlową. Uliczkę prowadzącą między bloki przecinała asfaltowa alejka bez zebry na jezdni. Zobaczyłem pędzącego chodnikiem dziadziuszka na rowerze. Chłop, z pewnością ciągle w pełni sił, kawał faceta na historycznym Jubilacie, gnał rozpędzony niczym wicher we wspomnieniu jego czupryny. Szeroka klata atlety pruła powietrze, a ponad nią wzrok zapatrzony w nieodgadnione. Z tej samej strony, równolegle, jezdnią, jechała Corsa, leciwa, a za kierownicą mężczyzna około trzydziestoletni, który już włączył kierunkowskaz i wjeżdżał w uliczkę. Dziadziuszek zapatrzony w świetlaną przyszłość, wpadł niemal pod koła, choć samochód z piskiem zatrzymał się nieco wcześniej. Chłopak złapał oddech z przerażenia. Stary, który zeskoczył z roweru, co zrobił? Zaszedł samochód od strony pasażera, rzucił rower, otworzył drzwi i wymachując nad głową łapami wyzwał kierowcę od durniów, przygłupów, ślepych gamoni. Widziałem, że młodszy nie ma ochoty albo nie umie z nim gadać, więc sam podszedłem, z pulsującą ze złości twarzą: „Człowieku! Zastanów się, co robisz! Po pierwsze: zgodnie z przepisami chodnikiem się nie jeździ, po drugie: nie ma tu ścieżki dla rowerów, po trzecie: z prawej strony wpadasz pod koła, więc to wtargnięcie, po czwarte: nie wyżywaj się na chłopaku z powodu własnej nieuwagi!”. Co usłyszałem w zamian? Ano stary naubliżał mojej mamie i obdarował z miłością kilkoma durniami, gamoniami i na zakończenie przywołał określenie członka, powszechnie uznane za wulgarne.

    Odjechał fukając, gdy jego twarz sygnalizowała nadchodzący wylew, czego w sumie żałowałem, bo już wychodził ze mnie troglodyta. Nie wystarczy w końcu Bogu podziękować, że córka tego nie widziała i nie słyszała. Mogę z żalem odwołać się do słynnego pytania: dlaczego nie umiem być chamem ze sztachetą, może miałbym przekonujący argument dla dziadziuszka? Ale czy lepiej mi teraz z żałosną demonstracją obywatelskiej postawy? Czy łatwiej mi będzie tłumaczyć dziecku dlaczego uśmiechnięci starsi ludzie, pogodni i życzliwi, to tylko propagandowy wzorzec rodem z umoralniających historyjek i pedagogicznych pogadanek?

    I co jeszcze mam wciskać dziecku w ramach nauki szacunku dla starszych? Można szukać przyczyn we frustracji, to wygodne usprawiedliwienie postaw wielu starszych ludzi: porzuceni, odstawieni, samotni, rozgoryczeni z powodu ubóstwa, choć przecież niektórzy mają więcej niż ciężko dziś pracujący. Można mówić w nieskończoność o wielu opuszczonych, zostawionych samym sobie, co chcą jakoś wzbudzić zainteresowanie egzystencją na marginesie zabieganego życia sąsiadów i bliskich, powiadomić o swoich lękach przed niemocą, powtarzalnością dni, po których nic nie zostaje i niczego nie przybywa. Albo nieustannie wyjaśniać dziecku, że niektórzy przez agresję, opryskliwość, czepialstwo informują o swojej niezgodzie na starość i obcość świata, innego niż ten, w którym dojrzewali, byli piękni i młodzi. Czy jednak po licznych, smutnych doświadczeniach, przemawia przez nas jeszcze wiarygodność? Gdy wbrew rzeczywistym emocjom budujemy szacunek?

    Dziś, gdy dziecko z ironicznym uśmiechem używa pojęcia „dziadziuszki” pozostaje w tym określeniu odrobina sympatii, ciepła, trochę szacunku i dystansu. Ale jest coraz więcej chęci unikania kontaktu, więcej niż woli zbliżenia i poznania. Sukcesem będzie, jeśli na lata tak pozostanie. Przecież jest szansa, że zaczniemy spotykać ludzi pogodzonych z upływem czasu, przysłowiowych mędrców, doświadczonych przewodników młodości, którzy mają wystarczająco dużo do przekazania, ale jeszcze więcej dystansu do siebie i świata, dlatego chyba trudniej ich dostrzec. Choć przed dziewczynką droga niebezpieczna i długa, ufam, że jako kobieta nie będzie pluć jadem w starszych ludzi, no chyba, że dziadziuszki bardzo jej w tym pomogą. Ale na to rady nie mamy.