Czas goni nas

Są takie chwile, gdy powraca do mnie pewne zdziwienie dzieciństwa. W tamtych latach, ilekroć ktoś dorosły wracał z Zachodu, dzielił się spostrzeżeniami o nieznanym u nas stylu życia. Z jakiegoś powodu zapamiętałem jedno zdziwienie, szczególnie powtarzające się w opowieściach. Dorośli nie rozumieli, wręcz nie mogli się nadziwić, czemu tam, na bogatym Zachodzie, ludzie nie odwiedzają się spontanicznie. Mówili, że odwiedzanie kogoś bez uprzedzenia nie jest mile widziane. W polskich realiach to było przecież naturalne, że wpadamy do znajomych z ulicy, z marszu, po drodze z zakupów, od lekarza, z kiosku. Wpadamy pogadać, podzielić się nowinką przy kielichu, przy herbacie, przy kawie ze szklanki. Wpadamy, pogadamy i lecimy dalej. Tymczasem na dzikim Zachodzie trzeba wcześniej zadzwonić, umówić się, zapowiedzieć wizytę z wyprzedzeniem. Wydawało się to takie sztuczne i mało życzliwe, że zapamiętałem do dziś.

    Nie minęło ćwierć wieku, a pod naszą szerokością geograficzną przestało to kogokolwiek dziwić. Z każdą wizyta umawiamy się na konkretny dzień, który czasem nawet trudno wspólnie ustalić, żeby wszystkim pasowało. Chyba większość nas, dorosłych, inaczej nie potrafi. Jeśli mentalnie nie zmieniliśmy się tak drastycznie, przestaliśmy mieć czas na spontaniczne spotkania. Czemu nie mamy czasu? Czym w kwestii organizacji czasu tak bardzo różni się życie dzisiejszych trzydziesto i czterdziestolatków od życia ich rodziców w PRL-u?

    Oni też chodzili do pracy, zajmowali się domem i dziećmi, mieli jeszcze więcej trudności w zdobyciu podstawowych produktów, niezbędnych do funkcjonowania rodziny, bo zwyczajnie ich nie było. Może nie pracowali jak nasze pokolenie, średnio po 9-14 godzin na dobę, ale znakomitą część doby zajmowało im zdobywanie rzeczy banalnych. Trzeba było wystać kawę, proszek do prania, papier toaletowy i cukier, biegając pomiędzy sklepami i kolejkami. Trzeba było po znajomości kupić tenisówki dziecku, szorty na gimnastykę, uszyć bluzkę i spódnicę dla siebie i córki, z materiału zdobytego spod lady. Trzeba było czasem kupić na wsi pół świniaka, z krewnym albo sąsiadem na spółkę, i mieć pomysł na masę produktów, żeby było co położyć na chleb i włożyć do gara. Ale rzadko ktoś tłumaczył się przed znajomym, że nie ma dla niego czasu, że jest rozerwany, że nie może dogonić siebie, więc się nie spotka. Co zmieniły nasze realia w tej materii?

    Nie oszukujmy się, większość z nas pracuje od poniedziałku do piątku, zakupy możemy zrobić o każdej porze, każdego dnia, przebierając w asortymencie dowoli. W domach lśnią zmywarki, pralki, mikrofale i kuchenki najnowszej generacji, które wyręczają nas z wielu czasochłonnych czynności. Więc czemu nie mamy czasu dla siebie?

    Jak to nie mamy? Przecież spędzamy go ze sobą: w sms-ach, mms-ach, mejlach, komunikatorach, komórkach. Mamy setki kontaktów w każdym aparacie, ochoczo ze sobą bywamy w najdziwniejszych sytuacjach. Ktoś powie, że czasy się zmieniły i nie musimy fizycznie siadać przy stole, żeby porozmawiać. Wystarczy sprawny kciuk i niezawodna klawiatura, a w mgnieniu chwili jesteśmy już ze sobą. Może jednak mocniej w bok od siebie? Takie kontakty są łatwe, szybkie i proste, bo to my decydujemy, kiedy je podjąć. Chodzimy uspokojeni, zwolnieni z myślenia o tym, że może ktoś nas teraz potrzebuje, bo przecież dałby znak. Nie musimy się wczytywać w czyjeś życie, interesować i zastanawiać nad sytuacją drugiego, bo skoro milczy, nie szuka mnie. Kontakt podejmujemy, gdy czas temu sprzyja. Piszemy sms-a, gdy inne czynności nas nie zajmują. Piszemy, bo właśnie siedzimy w tramwaju, właśnie odpoczywamy po wyjściu z basenu, właśnie oczekujemy
na masaż w spa. Piszemy, gdy poprzedni pacjent nie zszedł z fotela stomatologicznego lub stoimy w kolejce po bilet do kina, a może czekamy na autobus.
   

Niepokojem napawa stan, gdy zaczynamy traktować ludzi jak odskocznię albo wypełniacz czasu pomiędzy powinnościami, obowiązkami, a odpoczynkiem. Znajomy, przyjaciel, kolega, bliźni funkcjonuje jako jeszcze jeden element dnia. Dzięki osiągnięciom cywilizacji, techniki, nauczyliśmy się wpisywać przyjaciół i znajomych pomiędzy czynności, tak, żeby nie zburzyli planów, a jednocześnie bezkolizyjnie dla naszych harmonogramów i zamierzeń, obowiązków domowych i rodzinnych, zagospodarowali resztkę miejsca na pełnię naszego człowieczeństwa. Z jednej strony mamy zrealizowane zadania, z drugiej życie domowe, a z trzeciej uspokojone sumienie w kwestii życia towarzyskiego, życia z bliźnimi. Życia na skróty, w którym odpowiedź na pytanie „co u ciebie” straci za chwilę znaczenie jak wczorajszy sensacyjny news.

    Tymczasem, zupełnie niepostrzeżenie, doba przestała nam się układać według tradycyjnego schematu: osiem godzin pracy - osiem godzin prywatności, przyjemności, spotkań - osiem godzin snu. Dziś, coraz powszechniej mamy wszystko w jednym. Pod płaszczykiem przepracowania ludzie ukrywają łączenie wielu dziedzin życia. Długie pozostawanie w pracy nakazuje robienie coraz większej ilości przerw, krótkich i dłuższych. Raz poświęca się je na kawę z kimś, innym razem na biznesowy obiad lub kolację. Często w ciągu dnia sprawdza się skrzynki poczty prywatnej i służbowej. W międzyczasie da się sprawdzić witryny, czaty, fora, ciekawe z jakiegoś powodu. Pokusę stanowi komunikator, pogada się trochę z tym, trochę z tamtym i znowu powrót do żmudnej pracy. Efekt? Człowiek wraca do domu po całym dniu mieszania spraw. W tyglu przeżytego (przeżutego?) czasu ma jak w betoniarce wymieszane życie zawodowe z prywatnym, to co osobiste z tym, co służbowe, to co rodzinne z tym, co towarzyskie i generalnie zmęczony pada, bo znowu nie było czasu, żeby się wyłączyć, wyluzować ochłonąć. Choć ten odpoczynek był, nawet kilka razy w ciągu dnia, ale nie było czasu, żeby go zauważyć.

    Nie lubię bawić się w proroctwa, wolę gdy przyszłość zaskakuje, jednak dzisiejsze tendencje życia społecznego, wskazują, że kontakty międzyludzkie będą jeszcze bardziej pobieżne i płytkie, lakoniczne i powierzchowne, zagubione pomiędzy dziesiątkami czynności koniecznych i niezbędnych. Skupieni na sobie, na doraźnych potrzebach, będziemy szukać najkrótszych sposobów ich zaspokojenia, a czasu wcale nam od tego nie przybędzie. Wyraźniej da się odczuwać samotność rozdrobniona pomiędzy dziesiątki słów, uśmiechów, gorących newsów, plotek i opowieści ludzi, o których codziennie trzeba się otrzeć.