Z Syzyfem w tle

Telewizja Polonia zaoferowała czeski film. Mam duży sentyment do produkcji filmowej Czechów, więc tym bardziej połakomiłem się na malowniczy tytuł: Krowa, czyli uroki zwykłego życia. Film Karela Kohyny to historia Adama,który jest człowiekiem milczącym, twardym i wrażliwym. Mieszka w niewielkiej górskiej wiosce z matką, schorowaną i bliską śmierci. Adam decyduje się sprzedać jedyną krowę miejscowemu rzeźnikowi, żeby zdobyć fundusze na kosztowną morfinę, która uśmierzy ból matki. Gdy wraca do domu z morfiną, okazuje się, że kobieta już nie żyje. Adam zostaje sam. Zaczyna ciężko pracować w pobliskich kamieniołomach. W jego życiu pojawia się Róża, kochanka rzeźnika, która od niego uciekła. Początkowo Adam jest agresywny i usiłuje brutalnie przegonić Różę, gdyż za bardzo przypomina mu matkę, kobietę lekkich obyczajów. Róża jest zdeterminowana i czynem przekonuje Adama, że powinni być razem. Pozostaje. Wspólnymi siłami, pracując bardzo ciężko, zdobywają środki na zakup nowej krowy. Wkrótce przychodzi na świat ich dziecko. Ale na Adama spada kolejna tragedia. Róża po urodzeniu dziecka zapada w chorobę i Adam sprzedaje krowę, żeby ją ratować. Rzecz dzieje się podobnie jak z matką: mężczyzna wraca i znajduje martwą Różę. Pojawia się inna kobieta, która wmawia, że musi pomóc mu przy dziecku. Niania ucieka nocą z dzieckiem do lasu, aby pijany i zrozpaczony Adam, pogrążony w depresji, nie zabił jej, dziecka i siebie. Ostatecznie i tym razem bohater przełamuje rozpacz i wraca do życia.

   Z jakiegoś powodu ten film trzyma mnie jeszcze dziś swoim urokiem. To współczesna opowieść o Syzyfie. Reżyser sam to skojarzenie wyraźnie podsuwa widzowi. Każdego dnia Adam wraca z pracy pod górę, do domu, taszcząc na plecach duży pojemnik z ziemią zabraną z dołu. Usypuje mozolnie pole przy domu, z sobie tylko wiadomych pobudek. I tak dzień za dniem, miesiąc za miesiącem, niezależnie od tragedii, radości, smutku i cierpienia. Noszenie ziemi ma wpisane w dzień, jak pajdę chleba w kamieniołomie i ciężar wózka z urobkiem, jak kąpiel w górskim potoku, ból egzystencji i milczenie. Nie ma dokąd uciec, nie ma jak się buntować, bo całe otoczenie ma swoje problemy i swój mit Syzyfa. A do tego ludzkie oczy i języki dolewają swoją łyżkę goryczy, zjadliwości, w najlepszym razie obojętności.

   Nieprzypadkowo trafiłem na ten film, oj nieprzypadkowo. Dziś siedzi we mnie, bo sam jestem Syzyfem. Jak co sobota: siatki z zakupami, sprzątanie, gotowanie, czynności, po których jutro, za dwa dni, nie będzie śladu. Każdy z nas to zna, każdy z nas o tym wie i tak to ma. Pomijając może tych mężów, o silnych cechach macho, dla których wystarczy być, chodzić do pracy i przed telewizor,  a reszta należy do żony, matki i kochanki.

   Na dobrą sprawę życie przemija nam na powtarzalnych czynnościach, wobec których nie można się nawet zbuntować, chyba że przerzucić na barki bliźniego. Ciekawe czy ktoś badał, jaki procent życia człowiek traci, na zabiegi związane z przygotowaniem jedzenia, sprzątaniem, zakupami? Jeśli się doda do tego czas spania, prania, wieszania, załatwiania formalności bankowych, urzędowych, związanych z posiadaniem auta, domku na wsi, to już niewiele zostanie na życie. Ale może innego życia nie ma?

   Jeśli jednak jest, to gdzie? Do kogo należy? Bywa, że inne pojawia się na chwilę, tam, gdzie są żywe emocje. Mocne szarpanie duszy czasem odrywa Syzyfa od popychania kamienia egzystencji. Nakazuje wręcz zapomnieć o ciężarze kawałka skały. Gdy nagle i niespodziewanie pojawia się miłość, uwaga skierowana na obiekt uczuć pozwala zapomnieć o kartoflach, makaronie na obiad, o bułce - znów z dżemem – na śniadanie i o myciu szklanek. Pozwala nawet nie zauważyć, że czwarty dzień bez cukru mija, bo ramki świata wypełnia obiekt, męski lub żeński.

   Albo gdy pojawia się rozczarowanie w miłości! Czy nie wszystko jedno co wówczas jemy? Czy przeszkadza brak mineralnej w lodówce i kurz na półce pod telewizorem? Czy daje radość latanie po kanałach TV? Promocje w centrum handlowym nas nie obchodzą, a nawet piasek u kota, niezmieniany trzy dni, nie śmierdzi. Podobnie jak niewyniesione śmieci. Świat staje się bezbarwny i apatia unieważnia rutynowe krzątactwo. Niespełnienie jest silniejsze, bardziej doskwiera niż powtarzalność czynności dnia.

   Jest jeszcze inna forma utraty, gdy los Syzyfa w nas gaśnie na moment: śmierć kogoś bliskiego. Zatrzymujemy kamień codzienności w pół drogi i jakoś nie umiemy się z utratą pogodzić. Zaprzątamy sobie głowę dokonanym życiem zmarłego, jego miejscem obok nas, wypełniamy rozpamiętywaniem pustą bańkę żalu i bezradności. Wciskamy w nią żywe i gorące wspomnienia poszczególnych chwil obecności odchodzącego. Przez moment wydaje nam się, że już dalej nie ma sensu iść, że nic nas nie spotka, że zamknął się świat. Z drugiej strony, gdy powoli wracamy do równowagi, jakoś przecież zazdrościmy odchodzącemu. Powszednie sprawy już go nie dotyczą, poznał tajemnicę bytu, otworzył się przed nim sens życia, które przeszło w wieczność. Mówimy sobie: już nie musi się bać, poznał moment przejścia, który przed nami jest ciągle ukryty. I wracamy za jakiś czas do naszego kamienia, żeby toczyć go dalej, z nadzieją wszak, że za zakrętem nie stoczy się i nie umknie do punktu wyjścia.

   Jaki stąd wniosek? Przewrotny dosyć. Człowiek, który dorósł, wykształcił się, spełnia się w małżeństwie i rodzinie, powinien być całkiem szczęśliwy. Powinien skupiać się na rozwoju intelektualnym, duchowym. Tymczasem traci najmocniej życie na powtarzaniu czynności, po których nie ma śladu. Pomiędzy nimi wychowuje dzieci, czyni dobrze lub źle, albo zwyczajnie nie zwraca na nic uwagi, z braku czasu, możliwości. Z powodu rutyny i zmęczenia nie poddaje tego refleksji. I może wówczas syzyfowy trud nie boli?